Architectuurrichtlijnen voor een succesvol conferentieruimteontwerp

Troy Jensen | 15-06-2017 Architectuurrichtlijnen voor een succesvol conferentieruimteontwerp

De technologieën die we gebruiken om gebouwen te ontwerpen en om er conferentie­systemen in te plaatsen, zijn beide aanzienlijk veranderd sinds architect Louis Sullivan zijn beroemde credo “form follows function” bedacht. Helaas komt het dikwijls voor dat de veelal ondergewaardeerde conferentieruimte minimale aandacht krijgt tijdens het ontwerpproces, en doorgaans geen enkele prioriteit geniet bij de vormgeving van moderne kantoren.

Op veel vakbeurzen en bouwevenementen hoor ik dan ook geregeld, “Had ik toen maar geweten wat ik nu weet.” Meestal gaat het dan niet om de technische installatie die in de conferentieruimte is geplaatst, maar om het basisontwerp van het gebouw en om het effect ervan op de kwaliteit van audio- en videoconferenties.

De Shure MXA910 geeft antwoord op die eeuwenoude vraag of er microfoons op tafel moeten staan in de conferentieruimte. Tot voor kort moest dit namelijk bijna altijd met “JA” worden beantwoord om een heldere spraakregistratie te realiseren. De MXA910 is echter een plafondarray die zowel richtingsgevoelige microfoons als Steerable Coverage-technologie gebruikt. Deze array biedt een instelbaar dekkingspatroon dat perfect is af te stellen op elke gewenste conferentie-opstelling. Voorkeursinstellingen kunnen worden opgeslagen en bij wisseling van configuratie ook heel makkelijk weer worden opgeroepen.

Een ander voordeel is dat er minder omgevingsgeluid wordt opgepikt uit de ruimte zelf, door het systeem uitsluitend te focussen daar waar gesproken wordt – en niet op oninteressante gebieden. Dat verbetert de verhouding tussen het volume van het directe en het indirecte geluid, wat de spraakverstaanbaarheid verhoogt. Als extra bonus hoeven er geen gaten meer geboord te worden in de tafel en/of in de vloer, voor kabels.

De vorm en grootte van de ruimte, de akoestische eigenschappen en de aanwezigheid van luchtbehandelingsinstallaties (verwarming, ventilatoren, airconditioning) hebben elk een grote invloed op de geluidskwaliteit die een conferentiesysteem levert. Raadpleeg bij het ontwerpen van een conferentieruimte bij voorkeur de nodige deskundigen, zoals een installateur, een akoestisch ingenieur en een expert in audiovisuele systemen. Vaak wordt installateurs echter gevraagd om een conferentiesysteem te ontwerpen voor ruimten waar in de ontwerpfase geen andere deskundigen bij betrokken zijn geweest. Ten behoeve van dergelijke ruimten die uitsluitend door een architect of project­ontwikkelaar worden ontworpen, willen we de volgende richtlijnen en productideeën aanbieden die de ergste blunders helpen voorkomen.

Eén van de lastigste uitdagingen is: hoge niveaus aan omgevingsgeluid in de ruimte, die worden veroorzaakt door slecht ontworpen luchtbehandelingsinstallaties. Achtergrond­ruiscurves zijn een gangbare manier om in lege gebouwen en ruimten het niveau aan achtergrondgeluid te bepalen en grafisch weer te geven. Het nut van zo'n curve is dat hij met één enkele waarde het volledige geluidsspectrum representeert.

Er bestaan verschillende ruismeetmethodes om het niveau aan omgevingsgeluid in een ruimte mee te bepalen, waaronder de curvemethoden voor Noise Criteria (NC), Noise Criteria Balanced (NCB), Room Criteria (RC), Preferred Noise Criteria (PNC) en Noise Rating (NR). In dit stuk focussen we ons op de NC-waarde (Noise Criteria).

Het Noise Criteria-niveau (NC) van een ruimte is te bepalen door te kijken wat de laagste NC-curve is die over het hele audiofrequentiebereik nog boven het gemeten achtergrondgeluidsspectrum ligt. NC-niveaus stijgen met een waarde van 5 per keer.

Luchtbehandelingsinstallaties zijn doorgaans de bron van twee soorten geluid: mechanisch geluid van de apparatuur zelf, en het geluid dat de lucht maakt terwijl het door de kanalen stroomt. Mechanische geluidsoverlast van ventilatoren, koelinstallaties, pompen en kleppen is te verminderen door deze onderdelen zo ver mogelijk van de conferentieruimte te plaatsen – iets wat dikwijls niet meer te veranderen is in bestaande gebouwen.

Het geluid van snelstromende lucht kan meestal wel worden gereduceerd. Gebruik altijd ruim bemeten luchtkanalen (liefst met een geluiddempende inwendige bekleding) om met een zo laag mogelijke luchtsnelheid de gewenste ruimtetemperatuur te kunnen handhaven. Een NC-waarde van 30 of lager is ideaal voor audiovisuele conferentie systemen met microfoons. Houd bij het bepalen van het geluidsniveau rekening met de lengten en de doorsneden van zowel de aan- als afvoer kanalen.

De vorm en de afmetingen van de te ontwerpen ruimte zijn afhankelijk van de functie van de ruimte en van het aantal gebruikers. Bekleed waar mogelijk de wanden met geluiddempende materialen. Vandaag de dag is er een veelheid aan akoestische interieurmaterialen beschikbaar die een effectieve geluiddemping leveren zonder de esthetische uitstraling van de ruimte geweld aan te doen.

Tegenwoordig bevatten ontwerpen steeds meer glazen tussen- en scheidings wanden. Deze trend doet ruimten holler klinken en laat minder oppervlak beschikbaar om geluid demping op aan te brengen. Overweeg dus om op elk beschikbaar oppervlak geluiddempende materialen aan te brengen. Ook geluidsabsorberende systeemplafonds en vloerbedekking leveren een gunstige bijdrage aan de demping.

Een andere belangrijke factor is de wandconstructie van de conferentieruimte in combinatie met de functies van de omliggende ruimten. Wanneer de conferentieruimte zich naast een technische ruimte bevindt, vereist de wand een hogere geluidsreductie-index (R-waarde) dan wanneer er een opslagruimte naast zit. Houd ook rekening met de akoestische isolatiewaarden van de deuren en ramen in de ruimte. De R-waarden hiervan moeten die van de wanden ten minste evenaren om het gewenste Noise Criteria-niveau (NC) te realiseren.

Soms komt ongewenst geluid van buiten het gebouw in de vorm van mechanisch geluid, sirenes, verkeerslawaai, enzovoort. Houd rekening met dergelijke bronnen van ongewenst geluid (doorgegeven via buitenmuren/ramen) bij het kiezen van de plaats van een zo stil mogelijke conferentieruimte in het gebouw.

Enige vorm van geluiddemping is zeker aan te raden voor de wanden van de te ontwerpen ruimte. Een goed uitgangspunt is om minimaal zo'n 50% van het wandoppervlak dempend te bekleden. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de traditionele absorberende materialen in de vorm van geluiddempende platen of dik vilten wand bekleding. Dergelijke maatregelen verhogen de conferentiegeluidskwaliteit aanzienlijk.

Wanneer met één of meer van deze overwegingen geen rekening is gehouden tijdens het ontwerp of de bouw, bieden recente ontwikkelingen in conferentie- en netwerktechnologie gelukkig voldoende mogelijkheden om de effecten van een sub optimaal conferentieruimte-ontwerp te verzachten.

Het gebruik van meerdere lagen gipsplaat met een stevige glasvezel vulling ertussen, verbetert de geluidsreductie-index (R-waarde) van de wand. Voorzie elke scheidingswand van voldoende geluidsisolatie, rekening houdend met de functie van de naastgelegen ruimte en de toegestane geluidsoverdacht tussen de twee ruimten.

De MXA310 dekt een gebied dat anders minimaal vier microfoons zou vereisen, en verlaagt daarmee zowel installatiekosten als het aantal op de conferentietafel aanwezige apparaten. Deze tafelarray bevat meerdere bestuurbare richtmicrofoons, en kan daarmee verschillende richtingskarakteristieken realiseren – waaronder een uniek ringvormig patroon (toroïdaal). Doordat de richtingskarakteristiek ook na het installeren nog kan worden aangepast, is heel eenvoudig om achteraf alsnog een optimale dekking te creëren met zo min mogelijk storende bijgeluiden. Hetzelfde geldt bij verandering van de ruimte-indeling of van de gebruikte opstelling.

Zo zijn bestuurbare richtmicrofoonarrays zoals de Shure MXA910 plafondarray en de MXA310 tafelarray in staat om het geluid van lawaaiige luchtbehandelingsinstallaties te negeren. Het sturen van de richtingskarakteristiek kan een aanzienlijke verbetering opleveren in ruimten waar weinig of geen bouwkundige ingrepen mogelijk zijn.

Netwerkconferentiesystemen, automatische mixers en draadloze Dante-systemen werken steeds beter samen. Daardoor zijn er veel minder c.q. minder ingewikkelde kabels nodig, en soms zelfs helemaal geen kabels. Dat vereenvoudigt de kabelinfrastructuur, en hoeven er dus veel minder kabeldoorvoeren te worden geboord in het interieur en in de wanden. Deze ontwikkeling verbetert niet alleen de akoestische prestaties, het verlaagt ook de bouwkundige installatiekosten voor het plaatsen van dergelijke systemen.

Bij gebruik van draadloze Dante-conferentiesystemen zoals de MXW- en ULX-D-systemen van Shure, is het mogelijk om microfoons precies daar te plaatsen waar ze nodig zijn zonder de bestaande bouwkundige infrastructuur te veranderen. Deze systemen leveren een heldere spraakregistratie terwijl u niet hoeft te boren in het interieur of in de wanden, zodat de vormgeving en de akoestische integriteit van de ruimte intact blijven.

Een juist gebruik van geavanceerde audiotechnologie kan soelaas bieden voor de eerder genoemde bouwkundige en structurele gebreken. Het is uiteraard beter om dergelijke ruimten al in de ontwerpfase en tijdens de bouw akoestisch te optimaliseren, zodat de beschikbare technologische capaciteiten van het conferentiesysteem niet gebruikt hoeven te worden om vermijdbare bouwfouten te compenseren.

Patty Gaus is akoestisch ontwerper en als consultant gespecialiseerd in het voorkomen van geluidsoverlast, en is bovendien de directeur van Gaus & Associates Sound Control Solutions in het Amerikaanse St.Louis, die vaak meemaakt dat bij slecht werkende conferentiesystemen de beschuldigende vinger wordt gewezen naar de gebruikte apparatuur en/of naar de installateur. Helaas blijken veelal het ontwerp van de ruimte en de interieurinrichting de echte boosdoeners te zijn. Tijdens het ontwerpen van een ruimte houdt men doorgaans weinig rekening met hoe hij zal gaan klinken, en komt de ruimtelijke vormgeving op de eerste plaats.

Gaus merkt bovendien dat audiovisuele systemen vrijwel nooit goed functioneren als er te weinig absorberende materialen in de ruimte aanwezig zijn. Hoewel zachte vloerbedekking, gestoffeerd meubilair, systeemplafonds en gordijnen allemaal helpen om conferentiesystemen beter te laten functioneren, zijn aanvullende geluiddempende maatregelen vaak onmisbaar om conferentiesystemen optimaal te laten functioneren. Het mooiste is om hier tijdens het ontwerpen en het bouwen al rekening mee te houden – maar die luxe heeft men niet altijd.

De Shure P300 IntelliMix-audioprocessor mixt automatisch tot maximaal acht (draadloze) netwerkmicrofoons. Zijn compacte formaat maakt discrete plaatsing onder tafel, in een kast en in een rack mogelijk. De eenvoudige bekabeling vergt minder installatiewerkzaamheden in de vorm van kabelkanalen, doorvoeren of inbouwdozen.

Is de ruwbouw eenmaal gerealiseerd, dan is het vrijwel ondoenlijk (financieel en logistiek) om nog iets te veranderen aan de akoestische basiseigenschappen van een ruimte. Bij het ontwerpen van conferentieruimtes is het altijd verstandig om een installateur, een akoestisch ingenieur en een expert in audiovisuele systemen te raadplegen, maar de bovenstaande informatie zal u zeker helpen om de belangrijkste valkuilen te vermijden bij het ontwerpen van uw volgende conferentieruimte.

Troy Jensen

Troy Jensen

A 30-year Audio/Video industry veteran, Troy has held numerous high-level consulting and management positions focusing on architectural acoustics, system design, and project & business management. He is also certified on several computer modeling and evaluation techniques for AV sound spaces, which is particularly helpful when serving as a guest lecturer in the Yale School of Drama M.F.A. program for Technical Design and Production.